Ιστορικά, ο ρόλος του κράτους ήταν (και είναι) να προσφέρει ένα δομημένο πλαίσιο ποιοτικής διαβίωσης των πολιτών του, μέσα στο οποίο εξασφαλίζονται βασικά αγαθά, όπως η υγεία, η κοινωνική ασφάλιση, η παιδεία, η ασφάλεια, η δίκαιη επίλυση διαφορών μεταξύ πολιτών ή μεταξύ πολίτη και κράτους κλπ. Για κάποια από αυτά τα αγαθά, το κράτος δεν επιβάλλει να είναι ο αποκλειστικός φορέας (π.χ. υγεία), για κάποια άλλα όμως το επιβάλλει μερικώς (π.χ. παιδεία) ή πλήρως (π.χ. επίλυση διαφορών - απονομή δικαιοσύνης - σωφρονισμός). Η ενδιάμεση κατάσταση, δηλαδή η μερική αποκλειστικότητα, έχει πάντα τον κίνδυνο αφενός να προβληματίζει για το πού πρέπει να μπει η διαχωριστική γραμμή και αφετέρου για το πώς και πότε αυτή η διαχωριστική γραμμή μπορεί να μετακινηθεί. Αυτή ακριβώς είναι η κατάσταση που υπάρχει σήμερα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: η διαχωριστική γραμμή έχει τεθεί μεταξύ δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και κάποιοι συζητούν τη μετακίνηση της προς τα πάνω (που πρακτικά σημαίνει τη μετάβαση από καθεστώς μερικής σε καθεστώς μη αποκλειστικότητας του κράτους). Αυτή η αλλαγή προφανώς έχει θετικές και αρνητικές επιπτώσεις για τους εμπλεκόμενους, ανάλογα με το ρόλο που έχει ο καθένας στο υφιστάμενο πλαίσιο.
Όμως, έχω την αίσθηση ότι εκεί βρίσκεται η ουσία του προβλήματος. Το ποια είναι τα υπέρ και τα κατά μιας τέτοιας κίνησης δεν πρέπει να ορίζονται με βάση τι συμφέρει κάποιον αλλά με βάση το αν βελτιώνεται ή χειροτερεύει το ίδιο το αγαθό, η Παιδεία, πάντοτε σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η παροχή παιδείας αποτελεί υποχρέωση του κράτους, ότι δηλαδή το κράτος πρέπει να προσφέρει δημόσιες υπηρεσίες παιδείας και να εξασφαλίζει το δικαίωμα πρόσβασης όλων σε αυτές.
Με άλλα λόγια, ο ρόλος του κράτους είναι να εργάζεται προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της ανώτατης παιδείας (δημόσιας ή μη) και αυτό σημαίνει μια σειρά από ενέργειες / υποχρεώσεις:
- Οι πάροχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (είτε λέγονται δημόσια πανεπιστήμια, είτε κολλέγια κερδοσκοπικά ή μη) να εξασφαλίζουν υποχρεωτικά ένα διεθνώς αποδεκτό επίπεδο σπουδών που να μπορεί να οριστεί και να μετρηθεί (κάτι παρόμοιο άλλωστε γίνεται επί δεκαετίες από το ΔΙΚΑΤΣΑ/ΔΟΑΤΑΠ, με διαφορετικό στόχο βέβαια) ώστε να συνεχίζουν να λειτουργούν.
- Οι πάροχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να αξιολογούνται κάθε χρόνο από μια ανεξάρτητη αρχή (π.χ. ΑΔΙΠ - Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας Ανώτατης Εκπαίδευσης) και η αξιολογική κατάταξη να δίνεται έγκαιρα στη δημοσιότητα ώστε να μπορεί να συνυπολογιστεί ως κριτήριο από τους υποψήφιους φοιτητές. (Μην ξεχνάμε ότι τέτοιες λίστες κατάταξης υπάρχουν σε διεθνές επίπεδο, π.χ. Shanghai list ή top-100 universities, και 'φουσκώνουμε' από περηφάνεια όταν κάποιο ελληνικό ίδρυμα βρίσκεται μέσα σ' αυτές.)
- Οι πάροχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να αποφασίζουν οι ίδιοι για τα διαχειριστικά τους θέματα, από την οικονομική διαχείριση (έσοδα / έξοδα) και τις διαδικασίες στελέχωσής τους σε διδακτικό ή διοικητικό προσωπικό μέχρι το ποιος θα είναι ο αριθμός των φοιτητών και ποιοι κανόνες θα διέπουν τα της φοίτησής τους, όπως γίνεται στις περισσότερες χώρες του πολιτισμένου κόσμου. Προφανώς, ο Διαχειριστής (είτε λέγεται Πρύτανης + Σύγκλητος είτε λέγεται Διευθύνων Σύμβουλος + Δ.Σ. ) λογοδοτεί στους 'μετόχους' του οργανισμού (που για τα δημόσια πανεπιστήμια είναι το κράτος μέσω του Υπ. Παιδείας).
- Το κράτος, ως αποκλειστικός 'μέτοχος' των δημόσιων πανεπιστημίων, συνεισφέρει τόσο υλικά (με κατάλληλη χρηματοδότηση) όσο και ηθικά (με κίνητρα προς τις τρεις συνιστώσες: διδάσκοντες - διοικητικοί - φοιτητές) στοχεύοντας σε ένα υψηλό επίπεδο σπουδών.
- κλπ. (Η λίστα είναι ενδεικτική - μπορεί κάποιος να σκεφτεί κι άλλες ενέργειες / υποχρεώσεις του κράτους που θα στοχεύουν στη βελτίωση του αγαθού της ανώτατης εκπαίδευσης.)
Τροφή για σκέψη:
- Sites που παρουσιάζουν κατάταξη πανεπιστημίων σε διεθνές επίπεδο:
ΓΘ - Νοε. 2008
